„Bestiariusz Lema według Mroza”

W związku z przypadającą 13 września 2021 roku 100-rocznicą urodzin wybitnego polskiego pisarza Stanisław Lema prezentujemy wystawę ilustracji Daniela Mroza do tekstów Stanisława Lema pt. „Bestiariusz Lema według Mroza”. Jest to jedna z najlepszych inicjatyw ilustratorsko-pisarskich w historii polskiej literatury – najlepsze grafiki Daniela Mroza do opowiadań Stanisława Lema z tomów „Bajki robotów” (1964), „Cyberiada” (1965). Wspólnie tworzą urzekający świat kosmitów zadziwiająco podobny do świata ludzkiego.

Wystawa zrealizowana we współpracy z Ambasadą RP w Oslo, do obejrzenia w Kinie Fredrikstad od 10 do 17 października.

Więcej o pisarzu i wystawie “Bestiariusz Lema według Mroza”

Sejm RP ogłosił rok 2021 Rokiem Lema. Stanisław Lem jest niezwykle popularnym autorem wśród rodaków, ale także jednym z najbardziej znanych polskich pisarzy na świecie. Jego proza została przetłumaczona jak dotąd na 41 języków i wydana w milionach egzemplarzy. Wybór roku 2021 nie jest przypadkowy – Stanisław Lem urodził się we Lwowie 100 lat temu. Gatunkiem literackim, w którym pisarz odniósł największe sukcesy, który uszlachetnił i wyniósł na literackie wyżyny, jest powieść science-fiction. Autor często konfrontuje kondycję człowieka jako istoty biologicznej i myślącej ze światem sztucznej inteligencji, robotyki i innych istot nieożywionych.

Twórczość Stanisława Lema ewoluowała z biegiem czasu. Jej początek to kosmiczne powieści przygodowe, napisane zgodnie z wymogami socrealizmu. Po śmierci Stalina i złagodzeniu presji wywieranej na artystów związanej z nakazem tworzenia sztuki socjorealistycznej, Lem wydawał kolejne powieści i zbiory opowiadań, co dało mu zaszczytne miejsce wśród klasyków gatunku. W tym czasie napisał Opowieści o pilocie Pirxie i Solaris – powieść o myślącym oceanie, uważaną powszechnie za największe dzieło Lema – dzięki której stał się on pisarzem światowej sławy. Później powstały Bajki robotów i Cyberiada – zbiory krótkich, groteskowych przypowieści, z których najpopularniejsze stały się historie dwóch zaciekle rywalizujących wynalazców: Klapaucjusza i Trurla. Pomimo pozornie lekkiej, baśniowej formy, opowiadania podnoszą głębokie filozoficzne pytania, a ich archaiczny język wzmaga jeszcze oczarowanie czytelnika. Twórczość Stanisława Lema jest dziś zjawiskiem globalnym, a jej kulturotwórcze oddziaływanie pozostaje głębokie. W polu zainteresowań Lema znajdują się pytania o filozoficznym znaczeniu, jak rozważania etyczne dotyczące samoświadomości robotów i sztucznej inteligencji, czy też kwestie generowane przez osiągnięcia współczesnej medycyny (czy człowiek, któremu przeszczepiono większość narządów, wciąż jest tą samą osobą?). W swoich powieściach, które do dziś cieszą się ogromną popularnością, Lem potrafił zawrzeć całe spektrum zagadnień wynikających ze zderzenia humanistyki i medycyny z inżynierią i futurologią.

Krakowski artysta Daniel Mróz nadał bohaterom prac Lema idealną formę graficzną. Dla wielu wielbicieli literackich pisarza ilustracje Mroza i teksty Lema stały się nierozerwalną całością. Daniel Mróz jeszcze jako student dołączył do krakowskiego tygodnika kulturalno-społecznego „Przekrój”. W tym czasie był to najbardziej opiniotwórczy magazyn w Polsce. Autorzy „Przekroju” starali się przekazywać treści istotne społecznie w lekkiej formie, w tym także te mniej poważne, związane z modą czy stylem życia, a także przemycać wiadomości z Zachodu. Daniel Mróz nadał „Przekrojowi” rozpoznawalny kształt graficzny. Oprócz znakomitej jakości technicznej jego prace charakteryzowały się niejednoznacznością, nieskrępowaną wyobraźnią oraz dużą dawką groteski i absurdalnego humoru. Ilustracje Mroza nie są przy tym podporządkowane prozie Lema – budują świat zgodny z wizją Lema, ale jednocześnie własny. Dla ścisłości dodajmy, że Mróz zilustrował stosunkowo niewiele książek Lema: Księgę robotów, Cyberiadę i Bajki robotów. Zaprojektował także dziesięć okładek i zilustrował kilka historii drukowanych w czasopismach. I to wystarczyło, aby twórczość Mroza zapadła w pamięć zachwyconych czytelników na długie lata.

Wystawa zatytułowana Bestiariusz Lema według Mroza prezentuje efekty współpracy tych dwóch wielkich artystów. Jej myśl przewodnią, której autorem jest profesor gdańskiej Akademii Sztuk Pięknych - Janusz Górski, jest nawiązanie do średniowiecznych albumów ukazujących zdumionej publiczności bestie, takie jak słoń, wielbłąd, a także gryf, jednorożec czy dwugłowi mieszkańcy Antypodów. W naszym bestiariuszu przedstawiamy wyemancypowane maszyny, nieco złowieszcze, a jednocześnie groteskowe, starannie narysowane przez Mistrza Mroza i połączone z ich opisami w powieściach i opowiadaniach Mistrza Lema.

Ważniejsze dział Stanisława Lema

Dzienniki gwiazdowe, 1957 

Eden, 1959 

Księga robotów, 1961 

Solaris, 1961 

Summa technologiae, 1964 

Cyberiada, 1965 

Opowieści o pilocie Pirxie, 1968

Golem XIV, 1981 

Wizja lokalna, 1982 

Fiasko, 1987